Trẻ bị tay chân miệng sợ nhất là biến chứng, do virus tay chân
miệng tấn công lên não gây run, co giật tay chân. Do đó, cách chăm sóc
bệnh tay chân miệng ở trẻ đúng cách là chăm sóc nhằm ngăn ngừa biến
chứng, sau đây là các câu hỏi thường gặp nhất về các vấn đề phổ biến ở
bệnh tay chân miệng, các bậc phụ huynh nên đọc để trang bị kiến thức cho
mình.
Câu hỏi tư vấn về bệnh tay chân miệng ở trẻ em 1:
Con tôi đang bị bệnh tay chân miệng – nằm ở bệnh viện – tôi vẫn cho em
của cháu 4 tuổi vào thăm, sau khi thăm tôi rửa tay mình và con bằng xà
phòng diệt khuẩn Lifebuoy như vậy liệu có thể yên tâm?
Bác sĩ Trương Hữu Khanh, Trưởng Khoa Nhiễm Bệnh viện Nhi Đồng 1 (TP.HCM):
Chị cho con vô thăm bé bị bệnh tay chân miệng thì không nên. Thông
thường người vào tiếp xúc với bệnh tay chân miệng (nhân viên y tế) có
con nhỏ thì phải tắm, vệ sinh thay quần áo trước khi ra khỏi bệnh viên.
Những người thăm nuôi bệnh nhân có trẻ nhỏ ở nhà thì cũng phải thực hiện
như vậy mới không mang mầm bệnh về cho gia đình. Nói chung trẻ bị tay
chân miệng hạn chế thăm nuôi.
![[IMG]](http://hoidapbacsi.net/wp-content/uploads/2015/09/tre-bi-tay-chan-mieng-1.jpg?w=900 "Nhấn vào ảnh để phóng to")
Câu hỏi 2: Cách phòng tránh bệnh tay chân miệng
Thưa bác sĩ, xin cho biết cách phòng tránh bệnh TCM hiệu quả và đơn giản
cho trẻ em tại nhà, và cách phát hiện nhanh bệnh này? Cám ơn bác sĩ.
–
Bác sĩ Trương Hữu Khanh, Trưởng Khoa Nhiễm Bệnh viện Nhi Đồng 1 (TP.HCM):
Về lý thuyết, phòng bệnh tay chân miệng thì rất là đơn giản nhưng thực
tế thì không phải vậy. Vì từ nhận thức đúng cho đến hành động đúng thì
rất xa nên bệnh vẫn xuất hiện, đến hẹn lại lên. Đa số ai cũng biết phòng
bệnh tay chân miệng (bệnh lây từ đường tiêu hoá) là rửa tay đúng, vệ
sinh ăn uống, sát khuẩn, diệt khuẩn đồ chơi nơi sinh hoạt của trẻ nhưng
khi thực hiện thì… quên, nhất là nhà chưa có trẻ mắc bệnh.
Rửa tay đúng là rửa tay bằng xà phòng diệt khuẩn dưới vòi nước để trôi
đi các chất có chứa vi rút bám trên bàn tay. Bàn tay của người lớn
thường là môi trường lây bệnh cho trẻ nên trước khi chăm sóc trẻ, chế
biến thức ăn thức uống cho trẻ, khi đi làm về vào chăm sóc trẻ, khi trẻ
lớn vừa đi ra môi trường bên ngoài về phải rửa tay trước khi tiếp xúc
với trẻ nhỏ.
Đa số phụ huynh chỉ chú ý đến vệ sinh ăn uống mà không chú ý đến vệ sinh
trong sinh hoạt, không sát khuẩn đồ chơi, sàn nhà và các nơi mà bé có
thể chạm tay đến.
Trẻ nhỏ dưới 3 tuổi thì không biết nơi nào sạch, vật gì có thể bỏ vào miệng nên công việc này là của người lớn.
Câu hỏi về bệnh tay chân miệng thứ 3:
Bé nhà tôi 4 tuổi. Tôi muốn hỏi cách phòng chống bệnh tay chân miệng.
Nếu tôi cần mua thuốc khử khuẩn thì có thể mua loại nào, ở đâu. Khi đã
nhiễm bệnh nên xử lý như thế nào. Xin cám ơn!
–
Bác sĩ Nguyễn Đắc Thọ, Phó giám đốc Trung tâm y tế dự phòng TP.HCM:
Chất khử khuẩn ngành y tế hiện đang xử dụng là Cloramine B, hiện đang được cấp miễn phí tại trạm y tế.
Tuy nhiên, bạn có thể mua các hóa chất diệt khuẩn ở thị trường.
Chất diệt khuẩn thông thường là nước javel. Bạn có thể mua nước javel để
khử khuẩn nhưng phải chọn lựa những sản phẩm có nhãn mác và có ghi đầy
đủ nồng độ trên nhãn.
Khi sử dụng bạn nên đọc kỹ hướng dẫn ghi trên nhãn.
Theo đề xuất từ trung tâm y tế dự phòng thành phố, bạn nên:
– Pha nước javel theo hướng dẫn ghi trên nhãn, thường có nồng độ là
0,05%. Với nồng độ này bạn có thể làm vệ sinh các bề mặt mỗi ngày.
– Để khử khuẩn hàng tuần bạn nhân đôi nồng độ trên (0,1%).
Câu hỏi 4: Về biến chứng trong bệnh tay chân miệng:
Thưa các bác sĩ, tôi được biết khi mắc bệnh này hầu hết các trẻ đều có
thể tự khỏi. Chỉ một số trẻ mới bị biến chứng sang não, hoặc suy hô hấp
và có thể tử vong. Tôi xin được phép hỏi, tỉ lệ biến chứng này là bao
nhiêu? Và nếu phát hiện sớm liệu có thể ngăn chặn bệnh không để xảy ra
biến chứng được không?
–
Bác sĩ Trương Hữu Khanh, Trưởng Khoa Nhiễm Bệnh viện Nhi Đồng 1 (TP.HCM):
Tỉ lệ biến chứng khoảng 10%, trong số ca có biến chứng thì tỉ lệ tử
vong dưới 10%. Phát hiện sớm không ngăn ngừa biến chứng nhưng phát hiện
sớm biến chứng điều trị thích hợp sẽ ngăn ngừa được tử vong.
Câu hỏi 5:
Khi trẻ bị mắc bệnh tay chân miệng một lần thì có khả năng miễn nhiễm không bị lại hay không?
–
Bác sĩ Nguyễn Đắc Thọ, Phó giám đốc Trung tâm y tế dự phòng TP.HCM:
Bệnh tay chân miệng do nhiều loài virus thuộc nhóm Enterovirus gây ra.
Nếu mắc bệnh do loài virus nào thì sẽ miễn dịch đối với loài đó. Tuy
nhiên, vì đa số bệnh tay chân miệng là nhẹ, có thể khỏi trong vòng 7 đến
10 ngày, bạn không biết là do loài virus nào. Vì vậy bạn có thể mắc lại
bệnh tay chân miệng một lần khác khi nhiễm loại virus khác với virus
gây bệnh lần trước.
Khả năng miễn dịch chéo giữa các loài thuộc nhóm Enterovirus có ghi nhận nhưng không chắc chắn lắm.
Câu hỏi về bệnh tay chân miệng ở trẻ em thứ 6:
Con tôi được 34 tháng tuổi đã đi nhà trẻ, bé bị tay chân miệng được 5
ngày, bé được bác sĩ cho uống vittamin A và viên ngậm kẽm đến nay các
mụn nước đã lành nhưng vẫn còn nổi lên vài mụn nước. Vậy cho tôi hỏi: 1.
Con tôi đã hết tay chân miệng hay chưa? 2. Bé có bị tái phát lại hay
không? 3.Chăm sóc bé nhưng thế nào để phòng tránh tay chân miệng?
–
Bác sĩ Trương Hữu Khanh, Trưởng Khoa Nhiễm Bệnh viện Nhi Đồng 1 (TP.HCM):
Bé bị bệnh tay chân miệng 5 ngày thì có thể đã an toàn qua giai đoạn
nặng nhưng tốt nhất phải theo dõi đến 10 ngày thì mới hết bệnh. Bé vẫn
có thể mắc lại bệnh tay chân miệng do vậy việc vệ sinh khử khuẩn bằng xà
bông khử khuẩn, phòng bệnh vẫn phải làm thường xuyên và rất có lợi vì
nếu thực hiện việc này ngoài việc phòng ngừa bệnh tay chân miệng còn
phòng ngừa nhiều bệnh khác như tiêu chảy cấp, cúm…
Câu hỏi 7: đường lây của bệnh tay chân miệng như thế nào?
Nguyên nhân dẫn đến bệnh tay chân miệng là gì? Bệnh này lây nhiễm qua
đường nào? Trong khu vực nhà em đang ở, vừa có em bé 3 tuổi bị bệnh này,
dẫn đến tử vong. Địa phương đã cho xịt thuốc gần khu vực này. Như vậy,
chính xác những biện pháp nào em nên áp dụng để chống bệnh này? Những
dấu hiệu khi mắc bệnh tay chân miệng là gì? Lứa tuổi như em có mắc bệnh
này không? Khi đã mắc bệnh này thì chữa bệnh như thế nào?
–
Bác sĩ Nguyễn Đắc Thọ, Phó giám đốc Trung tâm y tế dự phòng TP.HCM:
Bệnh tay chân miệng là do nhóm virus đường ruột (Enterovirus) gây ra, đặc biệt virus EV 71 gây bệnh nặng.
Các đường lây bệnh:
– Bệnh lây do tiếp xúc trực tiếp các bóng nước ở lòng bàn tay, bàn chân…
– Bệnh lây qua các giọt nước bắn từ miệng người bệnh đến người lành khi
nói chuyện, ho, hắt hơi… (giống trường hợp lây bệnh đường hô hấp như cúm
A, sởi, thủy đậu…).
– Bệnh cũng còn lây qua bàn tay nhiễm virus từ môi trường có người bệnh
hiện diện (đồ đạc, vật dụng… thường hay tiếp xúc với bàn tay): khi bàn
tay bị nhiễm bẩn không được rửa tay nếu đưa lên miệng, mũi, mắt thì nguy
cơ mắc bệnh rất lớn.
– Vì là nhóm virus đường ruột phát triển trong hệ thống tiêu hóa vì vậy
bệnh còn lây qua đường ăn uống (đường phân, miệng: virus theo phân ra
ngoài nhiễm vào thức ăn và sử dụng thức ăn bị nhiễm khiến nguy cơ mắc
bệnh rất lớn).
– Như chúng ta biết, bệnh không có vắc-xin phòng ngừa, không có thuốc
đặc trị. Việc phòng bệnh dựa vào vệ sinh cá nhân, vệ sinh khử khuẩn các
đồ đạc, vật dụng, đồ chơi, sàn nhà… có tiếp xúc với trẻ bệnh.
Người lớn như bạn có thể mắc bệnh nhưng rất hiếm và nếu có bệnh thì cũng rất nhẹ.
Câu hỏi 8:
Tôi có 1 bé trai được 32 tháng tuổi, cách đây mấy ngày phát hiện cháu có
nhiều mụn nước nhỏ, đưa đi Bệnh viện Nhi đồng 1 khám thì bác sỹ nói bị
tay chân miệng sau đó kê toa thuốc để uống rồi cho về. Tôi có hỏi cháu
có phải kiêng cữ gì không, bác sỹ nói không cần. Tuy nhiên trong toa
thuốc không có thuốc bôi bên ngoài, cháu không sốt nhưng tôi vẫn rất lo
lắng, một ngày tôi rửa ráy cho cháu 4 tới 5 lần nhưng chưa hết, giờ tôi
phải làm sao để cháu nhanh khỏi? Xin nhờ bác sỹ tư vấn giúp.
–
Bác sĩ Trương Hữu Khanh, Trưởng Khoa Nhiễm Bệnh viện Nhi Đồng 1 (TP.HCM):
Trẻ bị bệnh tay chân miệng không cần kiêng cữ gì, các mụn nước bên ngoài
da không cần bôi gì cả, việc vệ sinh những mụn nước này như bình
thường, chỉ một ngày một lần là được. Bé không sốt là tiên lượng tốt.
Bốn ngày thì chưa hết đâu, từ 7-10 ngày mới hết. Không có thuốc nào làm
bệnh hết nhanh hơn.
![[IMG]](http://hoidapbacsi.net/wp-content/uploads/2015/09/tre-bi-tay-chan-mieng-2.jpg?w=900 "Nhấn vào ảnh để phóng to")
Câu hỏi 9: Cách phát hiện sớm nhất có phải là sốt?
– Bác sĩ Trương Hữu Khanh, Trưởng Khoa Nhiễm Bệnh viện Nhi Đồng 1
(TP.HCM): Không phải tất cả các bé bệnh tay chân miệng đều có sốt. Những
bé sốt thì thường có biến chứng hơn, đặc biệt là có sốt cao liên tục
hay sốt liên tiếp hơn 2 ngày. Cách phát hiện sớm là khi trẻ quấy khóc
than đau miệng bỏ ăn thì phải tìm hiểu ngay bé có lở miệng không, tìm
xem ở lòng bàn tay, bàn chân mông gối có lở bóng nước không.
Câu hỏi 10: Có nên cho con đi bơi trong mùa dịch tay chân miệng?
Mùa hè tôi định cho con đi học bơi. Nhưng tôi nghe nói có dịch tay chân
miệng bùng phát. Chắc phải dời ý định sang năm sau. Xin hỏi sự lo lắng
của tôi có chính đáng không? Xin cám ơn!
–
Bác sĩ Nguyễn Đắc Thọ, Phó giám đốc Trung tâm y tế dự phòng TP.HCM:
Lo lắng của bạn về đi bơi ở hồ bơi trong mùa dịch bệnh chân-tay-miệng là hoàn toàn chính đáng.
Bệnh chân-tay-miệng có nhiều thể, trong đó có những thể rất nhẹ không
cần có chăm sóc của y tế người bệnh vẫn khỏe mạnh, sinh hoạt bình
thường.
Nguồn nước trong hồ bơi có thể bị nhiễm nếu người bệnh như trên đi tắm tại đó.
Để có thể ngừa lây bệnh khi đi tắm ở hồ bơi, điều kiện cần thiết là:
– Các hồ bơi, phải thực hiện đầy đủ các quy định về vệ sinh khử trùng nguồn nước.
– Người đi bơi cần tuân thủ các quy định của hồ bơi. VD: người có bệnh thì không nên đi bơi, không ăn uống dưới hồ bơi…
Đảm bảo 2 điều kiện trên thì việc tắm ở hồ bơi mới được an toàn.
Câu hỏi 11: lứa tuổi trẻ em nào dễ bị tay chân miệng nhất?
Ở độ tuổi nào thì có nguy cơ bị bệnh tay chân miệng nhất? Cách phòng
tránh hữu hiệu và nhận biết bệnh qua các triệu chứng bệnh như thế nào?
–
Bác sĩ Trương Hữu Khanh, Trưởng Khoa Nhiễm Bệnh viện Nhi Đồng 1 (TP.HCM): Đa số là dưới 5 tuổi, đặc biệt là dưới 3 tuổi; trẻ lớn và người lớn thì rất hiếm gặp.
Cách phòng ngừa hữu hiệu nhất là vệ sinh ăn uống bảo đảm bàn tay mẹ và
bàn tay bé không bị nhiễm khuẩn. Ngoài ra, đồ chơi và sàn nhà cũng phải
sạch vì nơi này vi rút gây bệnh có thể bám vào.
Nhận biết bệnh chủ yếu là triệu chứng bóng nước ở lòng bàn tay, bàn
chân, mông, gối không ngứa không đau đôi khi có kèm theo lở miệng do
bóng nước mọc trong miệng vỡ ra.
Câu hỏi 12 về biến chứng run tay trong bệnh tay chân miệng
Xin bác sĩ cho biết hiện tượng “run tay chân” trong bệnh tay chân miệng biểu hiện cụ thể như thế nào?
Thạc sĩ, BS Trần Thị Hồng Vân:
Khi trẻ bị run tay chân ở mức độ nặng 2b, độ 3, trẻ thường có hiện tượng
tay chân bắt đầu lạnh và run nhẹ tay và chân hoặc có khi giật nhẹ, giật
ngắn hoặc với trẻ biết đi sẽ có hiện tượng đi loạng choạng không vững.
Tất nhiên ở đây phải phân biệt với tình huống trẻ mệt, không muốn đi
đứng, chỉ thích bế. Trong tình huống ở bệnh chân tay miệng thì trẻ vẫn
muốn đi nhưng đi không vững, tay chân run rẩy nhẹ. Đôi khi phải chú ý
mới thấy được hiện tượng này. Cha mẹ là người biết rõ tính cách của con
mình nên có thể phân biệt được những biểu hiện run bất thường, chỉ cần
chú ý.
Câu hỏi 13: phân biệt loét miệng và bệnh tay chân miệng như thế nào?
Xin chào các bác sỹ. Con tôi năm nay 6 tuổi và đang học lớp 1. Con tôi
bị loét miệng, có 1 chấm nhỏ bằng hạt đỗ. Cháu không bị sốt và chân tay
không có vấn đề gì. Cháu vẫn đi học và ăn uống bình thường. Xin bác sỹ
cho hỏi bệnh đó là bệnh tay chân miệng hay chỉ là nhiệt miệng thông
thường? Xin cảm ơn bác sỹ.
Ths Bs Trần Thị Hồng Vân: Vấn đề mẹ cháu hỏi là rất đúng. Quan
trọng là phải phân biệt được viêm loét miệng thông thường với bệnh chân
tay miệng. Bệnh viêm loét miệng do nhiều nguyên nhân, có thể do các loại
virus khác hoặc do nhiễm vi khuẩn hoặc do trẻ thiếu một số loại vitamin
trong chế độ ăn uống. Các biểu hiện là những nốt loét, có khi có mủ.
Nếu do virus thì cũng có nốt phỏng. Tuy nhiên, các biểu hiện khác của
bệnh chân tay miệng sẽ không có. Ví dụ sẽ không có các nốt ở chân tay và
toàn thân. Trẻ không quá mệt mỏi, quấy khóc, không sốt cao, không nôn
bất thường. Nếu vẫn nghi ngờ là bệnh chân tay miệng thì cần phải cho
cháu đi khám để được làm xét nghiệm, đặc biệt là trong mùa dịch chân tay
miệng.
Câu hỏi 14: bệnh tay miệng có nổi nốt ở mông hay không?
Ngoài tay chân miệng, các nốt còn có thể nổi ở đâu? Có trường hợp nào không nổi bóng nước mà vẫn bị tay chân miệng không?
Bác sĩ Nguyễn Đức Hùng:
Ngoài các vị trí điển hình như miệng, lòng bàn tay bàn chân
thì các nốt của bệnh chân tay miệng còn xuất hiện ở mông, ở
bụng, ở ngực nhưng tỷ lệ này không nhiều. Ngoài ra có thể có
bệnh nhân mắc bệnh chân tay miệng nhưng triệu chứng không điển
hình như cháu chỉ sốt nhẹ, chán ăn, mệt mỏi, các nốt phồng
không rõ hoặc không có thì việc phát hiện chỉ có thể bằng
xét nghiệm.
Câu hỏi 15: Sử dụng thuốc lá dân gian trong bệnh tay chân miệng có được không?
Bé tôi được 23 tháng. Cách đây 4 ngày con tôi có triệu chứng sốt nhưng
không cao lúc đầu tôi nghĩ là bé đang mọc răng nên người ấm ấm. 2 ngày
tiếp theo thì thấy bé nhiễu nước miếng nhiều tôi cho đi khám và được bác
sỹ chẩn đóan là Viêm nướu. Tối về bé quấy khóc nhiều và kiểm tra tôi
thấy có rất nhiều hạt nổi đầy cả họng và lưỡi hai bên má. Tôi vội cho
vào BV Nhi Đồng 2 khám thì chẩn đoán là Viêm loét họng/ bệnh Tay Chân
Miệng. Tuy nhiên trên bàn tay và bán chân bé thì chưa có dấu hiệu. Tôi
cho bé uống thuốc theo toa bác sĩ nhưng không thấy bớt mà nổi thêm nhiều
nốt. Tôi có cho bé uống ít Cỏ Mực thì thấy bé giảm hẵn (theo chỉ dẫn
một số hàng xóm). Ngày mai là hết thuốc theo toa bác sỹ. Tôi thấy nếu
tôi ngưng cho bé uống thuốc theo toa và tích cực cho uống cỏ mực thì
thấy bé bớt đau và các vết thương khô lại. Mọi người bảo là bé bị
“Đẹn”(theo cách gọi dân gian). Tôi muốn hỏi với tình trạng của bé thì
chính xác là bệnh gì? Và hướng điều trị như thế nào. Bé chỉ uống được
sữa không ăn được gì thêm. Xin cảm ơn các bác sỹ
Ths Bs Trần Thị Hồng Vân: Bệnh chân tay miệng dễ nhầm với các
bệnh viêm loét miệng khác. Muốn xác định bệnh phải làm xét nghiệm tìm
virus EV. Việc sử dụng một số lá thuốc dân gian thì vẫn có thể sử dụng.
Trong nhân dân thường lưu truyền rất nhiều loại lá khác nhau mà chúng
tôi không nắm rõ được độc tính với trẻ. Do đó phải có ý kiến của bác sĩ.
Ngoài ra việc dùng lá thuốc sống không được nấu chín có thể gây các
bệnh nhiễm khuẩn cho trẻ.